कुरुप बन्दै जनकपुर,विकासको कुरा सुनेर फिस्स हास्छ जनकपुरवासी

जनकपुरधाम । जनकपुर उद्योग  वाणिज्य संघका महासचिव जितेन्द्रप्रसाद साह राजधानी जादा उपप्रधान तथा गृहमन्त्रीसंग भेटे ।समाजिक संजालमा लेखे जनकपुर धाम को समृद्ध बिकश को लागि उप–प्रधान मन्त्री तथा गृहमन्त्री आदरणीय बिमलेन्द्र निधि ज्यु संग भेटे ।
उनले लेखेपछि जनकपुरका व्यवासायी प्रमोद चौधरीले प्रतिक्रिया लेखे–जनकपुरको समग्र विकासका लागि दलगत राजनीति भन्दा माथी उठेर, जनताको हितलाई सिरमा राखेर अगाडि बढ्नु पर्छ अनिमात्र सबैको भलो हुनेछ । सबैको हाथ सबैको साथ ।
पोष्ट गर्ने र प्रतिक्रिया जनाउने दुवै जना नेपाली काग्रेसका खाटी कार्यकर्ता हुन भने निधिको समर्थक पनि तर दुवै जना जनकपुरको विकासको कुरा सुनेर आनन्द लाग्ला तर जनकपुरवासी भने उनिहरुको क्रिया प्रतिक्रियाबाट फिस्स हास्छन मात्रै ।
किन भने जुन व्यक्तिलाई विकास पुरुष भनेर व्याख्या गरिदै त्यो व्यक्रि परिवारको नै जनकपुरमा राज रहेको थियो । तर जनकपुरको विकासको लागि उनिहरुलाई सोच्ने फुर्सत नै भएन । तिन निर्वाचनलाई छाडि दिनेहरु भने नेपालमा भएको पहिलो निर्वाचन देखि नै उहाको परिवारको प्रभुत्व जनकपुर क्षेत्र नम्बर ४मा देखिएको थियो । तर जनकपुरको सडकहरुको अवस्था अलिहे लथालिंग जस्तै रहेको छ । जनकपुरवासीलाई भने अहिले विकासको कुरा सुनेर वाक्क लागि सकेका छन । उनिहरु भन्छन जनकपुरको विकासको लागि कसले ध्यान देला त सबैको आ आफनै दाउ रहेको छ। तर जनकपुरवासीहरु विकासको मुख नहेरेको वर्षो भईसके । जनकपुर दिनप्रतिदिन विकासबाट अल्गीने थालेको छ। विकासको जिम्मेवारी लिएको जनकपुर उपमहानगरपालिकाले प्रकासित गरेको पुस्तकमा समेत जनकपुरलाई धार्मिक नगरिको रुपमा विकास गर्ने भनेर उल्लेख गरेका छन । तर जनकपुरको सफाई दिन नसक्ने उपमहानगरपालिकाले विकासको बाटो त के देला र जनकपुरवासीहरु निरासा व्यक्त गर्ने गरेका छन ।
 रंगभुमीको दक्षिणपट्टी रहेको अस्पताल रोड पनि अत्यधिक फोहोर छन् । पूर्वपश्चि राजमार्गमा पर्ने ढल्केबरबाट जनकपुर पुग्ने मध्ये करिब ९० प्रतिशत मानिस रामानन्द चोक हुँदै जानकी मन्दिर पुग्नुपर्छ ।
रामानन्द चौकबाट अस्पताल रोड हुँदै जानकी मन्दिर पुग्नेपर्ने हुन्छ तर, अस्पताल रोड जनकपुरको अन्य रोडभन्दा फोहोर छ। अस्पताल रोडमा च्याउ झै निजी क्लिनिक खुलेका छन् । अधिकांश क्लिनिकले सडकमै सुई, सिरिन्च र अन्य औषधीहरु फाल्ने गरेको देखियो । जसले गर्दा यी सडक पनि कुरुप देखिन्छ । सवारी साधन पार्किङ गर्ने व्यवस्थित स्थल नहुँदा धार्मिक तथा ऐतिहासिक स्थल जनकपुर कुरुप बन्दै गएको छ ।
यसले गर्दा बाहिरबाट जनकपुर आउने सर्वसाधारणलाई सवारी पार्किङ गर्न समस्या भएकाले जथाभावी पार्किङ गर्ने गरेको पाइएको छ ।
जिल्ला सदरमुकाम जनकपुरस्थित व्यवस्थित पार्किङस्थल नहुँदा सेवाग्राहीदेखि घरायसी सामान खरिद गर्न आउने सर्वसाधारणलाई सवारी पार्किङको समस्या भएको छ ।
ऐतिहासिक बाह्रबिघामा जथाभावी एम्बुलेन्स पार्किङ गर्नुका साथै राममन्दिर, जानकी मन्दिर, जनकमन्दिरलगायतका ठाउँमा जथाभावी सवारी पार्किङ गर्नाले जनकपुर कुरुप बन्दै गएको हो ।
दैनिकजसो काम विशेषले आउने सेवाग्राहीको भीड हुने यातायात कार्यालय, आन्तरिक राजस्व कार्यालय, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकलगायतका सरकारी कार्यालयमा सवारी साधन पार्किङस्थल नहँुदा त्यस्ता कार्यालय अगाडि बाटो छेकेर नै सवारी पार्किङ गर्नाले सेवाग्राहीलाई आवतजावत गर्न समस्या भएको छ ।
त्यसैगरी, कदम चोकदेखि भानु, मिल्स एरियामा जथाभावी स्कुल बस गुड्ने पार्किङ गर्ने गरेकाले बाटो हिँड्ने बटुवालाई समस्या हुनुका साथै त्यस क्षेत्रमा ट्राफिक प्रहरीको पातलो उपस्थिति भएकाले स्कुल भ्यान जस्ता बस जथाभावी पार्किङ गरेको पाइन्छ ।
निश्चित पार्किङस्थल नभएकाले जनकपुर बजार अव्यवस्थित देखिनुका साथै बजारमा सामान खरिद गर्न आउनेले पसल अगाडि सडक छेउमा मोटरसाइकल, साइकल र चारपाङ्ग्रे सवारी साधन राखेर किनमेल गर्नुपर्ने अवस्था भएकाले बजारका भित्री सडकमा सवारी साधनको भीड बाक्लो देखिने गरेको स्थानीय व्यापारी बताउँछन् ।
व्यवस्थित पार्किङस्थलको अभावमा जथाभावी सवारी साधन राख्नाले जनकपुरको सौन्दर्य मासिँदै गई कुरुप बन्दै गएकाले सम्बन्धित निकायले यसतर्फ समयमै ध्यान पु¥याउनुपर्ने जनकपुरवासीको माग रहेको     छ ।
धार्मिक एवम् पौराणीक महत्व बोकेको जनकपुरको एकमात्र बारहविग्हा रंगभूमी मैदान कुरुप बन्दै गएको छ । सरोकारबालाहरुको उदासिनताका कारण ऐतिहासिक रंगभूमी मैदान कुरुप बन्दै गएको हो ।
सबैको सरोकारको विषय रहेको बारह विग्हाको सौन्दर्यीकरण गर्ने जिम्मा अघिल्लो पटक वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्ले पाएको हो । भारतको सहयोगमा वारहविग्हा रंगभूमी मैदानको सौन्दर्यीकरण गर्ने कार्य केही वर्ष अघि रोकिएको छ । काम रोकिएका कारण निर्माणाधीन अवस्थामा रहेका पर्खालसहित अन्य संरचनाहरु ठप्प परेको छ । बारहविग्हाको सौन्दर्यीकण गर्ने ठेक्का पाएका निर्माण व्यवसायीले गुणस्तरहीन कार्य गरेको गुनासो बढ्न थालेपछि भारतले हात तानेका छन् ।
वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्का प्राविधिकहरुको मिलोमतोमा गुणस्तरहीन कार्य गरेर रकम अनियमितता भएको थियो ।
दुई वर्ष भित्रमा काम पूरा गर्नुपर्ने लक्ष्य रहेपनि पछिल्लो दुई वर्षदेखि काम अघि बढेको छैन् ।
काम अघि नबढेका कारण हाल बारहविग्हाको अवस्था जीर्ण बन्दै गएको हो ।  वृहत्तरले अधुरो काम पूरा गराउन नसक्दा एक मात्र ऐतिहासिक,धार्मिक एवम् पौराणिक महत्व बोकेको रंगभूमी मैदान बारहविग्हा कुरुप बन्दै गएको हो । पौराणिक कालमा अनुमानित १६ विग्हा बढी जग्गा रहेपनि केही वर्ष यता १२ विग्हाको जग्गा खुम्चिदै गएको छ ।
अभैmपनि पूर्ण रुपले उपयोगमा आउन नसकेको बाटो निर्माण गर्न समेत बारहविग्हाको जग्गा अधिग्रहण गरिएको थियो । बारहविग्हाको पूर्वछेउबाट खोलिएको बाटो अभैmपनि पूर्ण रुपमा उपयोगमा आउन सकेको छैन् । वृहत्तरका तत्कालीन अध्यक्ष दिगम्बर रायले उक्त बाटो निर्माण गर्न लगाएका थिए ।
बारहविग्हाको जग्गा अधिग्रहण गरेर निर्माण गरिएको बाटो अंचल अस्पतालदेखि देवी चौकको सडकमा जोडिएको छ ।
मर्यादा पुरुषोत्तम भगवान रामले धनुष भांचेर जनक नन्दनी सीतासीत स्वय्मबर रचाएको स्थल बारहविग्हाको जीर्णोद्धार तथा सौन्दर्यीकरण पूरा नहुदै सकिएकोले स्थानीयमा नैराश्यता बढेको छ ।
धार्मिक एवम् पौराणिक महत्व बोकेका सम्पत्तिहरुको संरक्षणको जिम्मा गुठी संस्थान, वृहत्तर जनकपुर क्षेत्रीय विकास परिषद, जनकपुर नगरपालिकाको रहेको छ । भारतले १ करोड ८५ लाख रुपैया आर्थिक सहयोग गरेपछि जीर्णोद्धार तथा सौन्दर्यीकरण थालेको थियो । वर्षौ पुरानो पर्खालको डीपीसीमाथि नै पर्खाल जोडने कार्य भएको थियो ।
भारतको सहयोगमा बारहविग्हा मैदानको चौतर्फी पर्खाल निर्माण गरी विभिन्न आकर्षक प्लान्टेशन गरिने उत्तर र दक्षिण गरी चार वटा प्रवेशद्धार बनाइने र उत्तरपट्टी  यज्ञशाला निर्माण गरिने योजना थियो । 
अहिले जउनपासँग नगर क्षेत्र सफाइ गर्ने सुइपर ५० जनामात्र रहेका छन् भने फोहर उठाउने सवारीको सङ्ख्या पाँच छ । व्यापारीले ढिलो गरी पसल खोल्ने र पसलबाट निस्कने फोहर सडकमै फाल्ने गरेकाले पनि नगर दुर्ग्न्धित भएको उहाँको भनाइ छ ।
जनकपुरको पहिचानको मुख्य आधार यहाँको मठमन्दिर हुन् । यहाँ देश विदेशबाट आउने पर्यटकमध्ये ९० प्रतिशत भारतीय पर्यटक रहेका छन् तर जनकपुरको दुरवस्था देखेपछि पुनः फर्केर आउने उनीहरुको मन हुँदैन ।सरकारले धनुषालाई सन् २०१७ सम्म खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्रका रुपमा घोषणा गर्ने निर्णय लिए पनि यहाँका जनताले जिम्मेवारी बोध नगर्दा खुल्ला ठाउँमा दिसापिसाब गर्ने आम चलन हट्न सकेको छ । नगर क्षेत्रभित्र सार्वजनिक शौचालयको पनि अभाव छ । नगर क्षेत्रको विकासका लागि बर्से्नि आउने अर्र्बौं रुपैयाँ नगरको विकासमा नभएर राजनीतिक भागबन्डामा सकिने भएकाले विकासले गति लिन नसकेको नगरवासीको आरोप छ ।
एसियाली विकास बैंक (एडिबी) ले यहाँको फोहर व्यवस्थापन गर्न डम्पिङ साइटको निर्माणका लागि रु ६८ करोड उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता जनाए पनि राजनीतिक खिचातानीले त्यो काम हालसम्म भएको छैन ।
पर्यटकीय दृष्टिकोणले पनि जनकपुर महत्वपूर्ण मानिन्छ । जानकीको ऐतिहासिक मन्दिर, राम मन्दिर, जनक मन्दिरलगायत अनेकन पर्यटकीय गन्तव्य यहाँ छन् तर तिनको सम्बद्र्धन र प्रवद्र्धनतर्फ कसैको ध्यान गएको छैन ।
छिमेकी मुलुक भारतका सहरहरुमा भएका पूर्वाधारका विकाससँगै मिथिलाञ्चलका जनकपुरले पनि आफ्नो पहिचानलाई जीवन्त राख्न सक्नुपर्छ भन्ने आवाज पटकपटक उठ्ने गर्छ तर काम भने त्यस अनुरुप भएको छैन । पर्यटकीय आकर्षणका धेरै सम्भावना भएर पनि यहाँका गन्तव्यस्थलहरु ओझेलमा परेका छन् । यहाँ केही निजी ठूला घर बने पनि सार्वजनिक प्रयोजनका लागि आवश्यक भौतिक पूर्वाधार तयार हुन सकेको छैन ।
यती मात्र कहा हो र । जनकपुरको धार्मिक एवं पुरातात्विक स्थलहरु समेत फोहर फाल्ने ठाउ बन्दै गएको छ। जसको विरोध गर्ने कुनै निकाय नै देखिदैनन ।भगवान् रामसीताको विवाहस्थल जनकपुरको एतिहासिक रंगभूमि (बाह्रबिघा) मैदान फोहोर फाल्ने चौरमा परिणत भएको छ । सौन्दर्यीकरणका लागि झन्डै तीन करोड रकम खर्चिए पनि रंगभूमि मैदानको अवस्था पुरानो स्वरूपभन्दा झनै जर्जर बनेको हो ।
भारतीय दूतावासको अनुदान सहयोगमा बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्ले पाँच वर्षअघि रंगभूमि मैदानमा २ करोड ५७ लाख रकम खर्चेको बिल भर्पाईमा देखाइएको छ ।
मैदानको सौन्दर्यीकरणको नाउँमा विभिन्न चारवटा योजना बनाएर रकम खर्चिएको हो । तर मैदानको अवस्था हेर्दा कहाँ सौन्दर्यीकरण भएको छ भन्ने स्थान फेला पार्न गाह्रो हुन्छ । बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्ले वृक्षरोपण, गेट निर्माण, पर्खाल निर्माण, मैदानको ठाउँठाउँमा वाक वे निर्माण, हाई मास लाइट जडान, शौचालय निर्माणलगायत शीर्षकमा आव २०६८÷०६९ मा २ करोड ५७ लाख ८९ हजार ७ सय ६७ बजेट विनियोजन गरेको थियो ।
पर्खाल, वृक्षरोपण, वाक वे निर्माणको जिम्मेवारी लिएको काठमाडौंस्थित चन्द्रा एन्ड वसन्त कम्पनीले १ करोड ३२ लाख भुक्तानी लिइसकेको छ तर वाक वे, वृक्षरोपणलगायत कार्य रंगभूमि मैदानमा कहींकतै देखिँदैन ।
महोत्तरी बगडाको सन्नी कन्स्ट्रक्सनले ४८ लाखको ठेक्का पाएर माटोभराइको काम हातपार्यो । तर माटोभराइ कागजमै सीमित भएको हो । वास्तविकतामा उक्त मैदानमा चारैतिर खाल्डाखुल्डीका कारण पानी जम्ने गरेको छ । काम नगरे पनि ४८ लाखको बजेटमध्ये ४७ लाख रकम सन्नी कन्स्ट्रक्सनले पाइसकेको छ ।
सौन्दर्यीकरणको योजनाअनुसार हाइमास लाइट मैदानमा ठड्याइएको छ । परीक्षणका लागि केही समय लाइट बालिए पनि हाल प्रयोजनविहीन बनेको छ ।बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद्ले तीन वर्षअघि लगाइएको ठेक्काको रकम सम्बन्धित निर्माण कम्पनीलाई दिइसकेको छ । कुन आधार र प्रक्रियामा गएर बिल फस्र्योट गरिएको छ त्यस विषयमा बृहत्तरका कार्यकारी निर्देशक जबाफ दिन पन्छिने गरेका छन् ।
बाह्रबिघाको सौन्दर्यीकरण योजना हातपारेको चन्द्रा एन्ड वसन्त, सन्नी कन्स्ट्रक्सन र हिम इलेक्ट्रोनिक्स गणबहाल काठमाडांैले समयमै निर्माणकार्य सम्पन्न गरेन । सम्पन्न गरे पनि गुरुयोजनाअनुरूप नभई ठेकेदार कम्पनीले आफ्नो सहुलियतबमोजिम टालटुल पार्ने काम मात्रै गरेको छ ।
यसले गर्दा अढाइ करोड खर्चिएर सौन्दर्यीकरण गर्ने लक्ष्य राखिएको बाह्रबिघा हाल कुरूप र जीर्ण अवस्थामा पुगेको छ । जनकपुरमा कुनै पनि ठूलो सभासम्मेलन, मेला वा शिविर सञ्चालन गर्नुपर्दा सबैभन्दा उपयुक्त मैदानका रूपमा रंगभूमि भए पनि अहिले संरक्षणको अभावमा यो फोहोरले भरिभराउ भएको छ । जानकी मन्दिरअन्तर्गत पर्ने यो मैदानको संरक्षण संवद्र्धनका लागि मन्दिरका तर्फबाट पनि खासै पहल भएको छैन ।
सडक डिभिजनका अनुसार भिट्ठामोड(जलेश्वर(जनकपुरसँगै धनुषा, महोत्तरी र सर्लाहीका अन्य आठ सडक पनि भारतीय सहयोगमा निर्माण गरिने प्रस्ताव छ । तर, भारतीय निर्माण कम्पनी सम्पर्क्विहीन रहेका कारण ती सडक अलपत्र छन् । भारतीय योजनामा परेका कारण नेपाल सरकारले ती सडकको मर्मतसम्भारका लागि बजेट छुट्याउने गरेको छैन ।
धनुषाका वीरेन्द्रबजार–यदुकुहा–महिनाथपुर (४२ किमि) र जनकपुर–जटही (१४ किमि), महोत्तरीको माईस्थान–गौशाला–सम्सी (२६ किमि), सर्लाहीको नयाँसडक–बरहथवा–मधुवनी, महोत्तरी र सर्लाही जोड्ने जलेश्वर–हरदिया–मलंगवा (६० किमि) तथा नवलपुर–मलंगवा–सोनवर्सा (२९ किमि) सडक भारतीय सहयोगमा निर्माण हुने भनिएको छ । तर, भारतीय निर्माण कम्पनी बेपत्ता भएका कारण ती सडक दिनानुदिन जीर्ण हँदै छन् ।
जनकपुरको समान्य विकासको लागि भएपछि जनकपुरवासीले अग्रसरता देखाएको अवस्थामा समेत जनकपुरको यस्तो आउने थिएन । तर समाजिक संजालमा ठुला ठुला गफ हाक्ने जनकपुरका अगुवाहरु अहिले अरुको आशमा मात्रै बसेका छन। जनकपुरको विकासको लागि उनिहरुको सोच्न फुर्सत समेत छैन । तर समाजिक संजालमा हेर्ने हो भने जनकपुरको सबै समस्याको समाधान नेतासंग मात्रै रहेको भनेर गफ दिन्छ र आफना पक्षका नेताहरुको पक्षपोषण गर्नमा समय खर्च गर्छन ।